Open been : wond die langzaam of niet geneest

Wat is een open been?

Bij een open been zit er een wond op het onderbeen, meestal aan de voorkant.

Het begint als een klein wondje. Het wondje wordt al snel zo groot als een euro.
De wond geneest heel langzaam of niet. Normaal geneest een wondje binnen een week.

De wond kan pijn doen. 's Nachts voel je misschien kramp in je been.

Een open been komt vooral voor bij oudere mensen.

Waardoor heb je een open been?

Je kunt opeens een klein wondje op je scheenbeen hebben, zonder oorzaak.
Soms ontstaat zo'n wondje als je je onderbeen hebt gestoten.

Het wondje geneest slecht. Dit komt doordat bloedvaten in je benen (de aderen) niet meer goed werken.

• De buitenkant van de bloedvaten wordt slapper. De kleppen in de bloedvaten sluiten niet meer goed.
• Er blijft te veel bloed in je onderbenen. De druk in de bloedvaten wordt dan groter.
  Er stroomt minder bloed terug naar het hart.
• Er kan dan vocht uit de bloedvaten lekken. Er komt meer vocht in je benen. Die worden dikker.
• De huid van je onderbeen wordt zwakker en jeukt. Er kan eczeem op komen. Er kunnen bruine of harde plekken op komen.
• Er komt dan makkelijk een scheurtje in de huid: het been is open.

Je hebt meer kans op een open been door:

• diabetes
• hartfalen
• vocht in je onderbenen
• hoge bloeddruk
• reuma
• spataderen
• weinig bewegen (bijvoorbeeld na een operatie)
• vaak en lang stilstaan
• huidproblemen, zoals eczeem en psoriasis

Wat kun je zelf doen bij een open been?

Deze adviezen helpen om het vocht uit je been te krijgen en om de wond te laten genezen:

• Beweeg genoeg.
• Sta niet te lang stil, maar ga zitten.
• Leg je been hoog als je zit.
  Zorg dat je benen hoger liggen dan je billen. Ga bijvoorbeeld dwars op de bank zitten met een kussen onder je benen.
• Doe ook een kussen onder je benen als je gaat liggen. Of zet het voeteneind van het bed iets omhoog als dat kan. Zo zorg je dat je benen hoger liggen dan je hart. Het bloed stroomt dan beter uit je benen naar je hart.
• Eet gezond.
• Stop met roken als je rookt.

Behandeling van een open been

De behandeling van een open been zijn deze 2 dingen:

• Je krijgt een drukverband.
• Je moet lopen en de kuitspieren oefenen.

Hierdoor gaat je bloed weer beter uit je been naar het hart.
Het vocht in je been verdwijnt dan ook.
De wond krijgt dan weer meer bloed. Zo kan de wond gaan genezen.

Drukverband bij een open been

Je moet in het begin vaak nieuw drukverband krijgen om je onderbeen. Meestal doet de wijkverpleegkundige of praktijkassistent dit.

Als je been erg dik is en er veel vocht uit de wond komt, krijg je elke dag nieuw verband. Anders 3 keer per week.

Elke keer als je nieuw verband krijgt, wordt de wond schoongemaakt. Je krijgt speciale verbandmiddelen op de wond. Daarna gaat er weer verband omheen. Je bespreekt ook hoeveel je hebt gelopen en geoefend de afgelopen dag of dagen. Vertel ook of je pijn hebt.
Het verband blijft dag en nacht zitten.

Als je been niet meer zo dik is, is 2 keer per week nieuw verband genoeg.

Drukverband is een paar weken of maanden nodig.

Lopen en oefenen bij een open been

Lopen is belangrijk, vooral als je been in het verband zit. Je gebruikt dan je beenspieren. Daardoor en door de druk van het verband pomp je het vocht uit je benen via de aderen terug naar het hart. Het bloed kan dan beter bij de wond komen. Zo kan de wond beter genezen.

• Beweeg elke dag een half uur extra. Ga wandelen of fietsen. Neem de trap, niet de lift.
• Blijf niet de hele dag in je stoel zitten. Kom er minimaal elk uur even uit om een stukje te lopen.
• Je kunt ook oefeningen doen:
  • Ga op je tenen staan en dan weer op je hielen, steeds op en neer.
  • Als je zit of ligt, kun je met je voeten op en neer bewegen.
    Zo oefen je de kuitspieren. De kuitspieren pompen bloed terug naar het hart.

Lopen helpt ook tegen de pijn. Het strakke verband kan pijn doen. Als je 10 minuten loopt, wordt de pijn minder.

Lukt het je niet om oefeningen te doen of om elk uur een stukje te lopen? Vertel het aan je huisarts. Die kijkt dan met je wat jou kan helpen. Soms kan een rollator bijvoorbeeld helpen. Of kan een fysiotherapeut je helpen.

Ook als je na het drukverband steunkousen gaat dragen, blijft lopen en oefenen heel belangrijk.

Medicijnen bij een open been

Bij pijn kun je een pijnstiller gebruiken. Neem niet meer dan 4 keer per dag 1000 milligram paracetamol.
Als je minder pijn hebt, gaat het lopen en bewegen vaak ook beter. En dat is belangrijk voor het genezen van de wond.

Komt het open been bij jou door zwakke bloedvaten in je benen? Dan krijg je geen plaspillen. Die helpen dan niet.
Komt het open been bij jou ook door hartfalen? Dan helpen plaspillen wel.

Hoe gaat het verder met een open been?

Je gaat voor controle naar de huisarts. Je bespreekt met de huisarts hoe vaak.

Meestal is na 3 weken te zien dat de wond begint te genezen. Het kan maanden tot een jaar duren voordat een open been genezen is.

De huisarts stuurt je door naar het ziekenhuis als 1 van deze dingen bij jou zo is:

• Het is na 2 maanden nog helemaal niet beter geworden dan het was.
• Je wond komt misschien door iets anders.
• De wond is zo groot dat je misschien een operatie moet krijgen.
• Je benen zijn dik omdat het lymfevocht niet goed weg kan.

Elastische steunkousen na een open been

Als de wond is genezen, is het belangrijk dat je elastische steunkousen gaat dragen. Die drukken op je aderen.

Voordelen van de kousen zijn:

• Ze zorgen dat je niet weer een open been krijgt.
• Ze beschermen je been als je je stoot. Je krijgt minder snel een wondje dat weer een open been kan worden.
• Ze zorgen dat je niet weer vocht in de benen krijgt.
• Je hebt een minder moe gevoel in je benen.

Nadelen van de kousen zijn:

• Het aantrekken en uittrekken kan lastig zijn.
• Het kan stijf aanvoelen.
• Je vindt het misschien niet mooi.
• Je moet ze de rest van je leven dragen.

De steunkousen moeten strak zitten en precies passen. Daarom krijg je ze van iemand die veel weet van steunkousen (bandagist). Die meet welke maat je precies nodig hebt.

Adviezen:

• Draag de kousen elke dag. Doe ze meteen aan als je uit bed komt. Draag ze totdat je weer naar bed gaat.
• De bandagist of wijkverpleegkundige legt uit hoe je de kousen aantrekt en uittrekt.
  Vraag of iemand je in het begin kan helpen. Daarna kun je het meestal zelf. Bij een thuiszorgwinkel of via internet kun je handige hulpmiddelen vinden. Op Hulpmiddelenwijzer.nl vind je informatie en filmpjes hoe je de kousen kunt aantrekken.
• Blijf veel bewegen: lopen en je kuitspieren oefenen. Zoals je ook met het drukverband deed.
  Zit niet te lang stil, loop elk uur een stukje.
• Op warme dagen kunnen de kousen jeuk en irritatie geven, vooral als de huid van je benen droog is.
  Zorg daarom dat je huid niet uitdroogt. Was de huid minder vaak met zeep. En smeer er voor je naar bed gaat een vette crème of zalf op.
  Kijk bij eczeem als je eczeem op je onderbenen hebt.
• Na ongeveer 7 maanden heb je nieuwe steunkousen nodig. Het elastiek is dan te slap geworden.

Over deze tekst

We hebben de informatie over open been gemaakt met:

• de richtlijn voor huisartsen over open been
• de richtlijn voor huisartsen over slagaderverkalking en etalagebenen